ZAWOJA - AKTYWNA EDUKACJA

Położona w Beskidzie Żywieckim Zawoja to jedna z najpiękniejszych i najbardziej atrakcyjnych miejscowości w Polsce. Leżąca w dolinie rzeki Skawicy, otoczona grzbietami Babiej Góry, Policy i Jałowca jest popularna o każdej porze roku. Od wiosny do jesieni na turystów czekają malownicze szlaki górskie, dostosowane do każdej grupy wiekowej, a także krajoznawcze wędrówki pozwalające poznać bogatą tradycję góralską, oraz ciekawe zabytki związane z historią tych terenów. Zimą zapraszają świetnie przygotowane stoki narciarskie, z których najbardziej znane to Mosorny Groń i Stacja Czatoża. Profesjonalna baza turystyczna zapewnia komfortowy pobyt, a liczne atrakcje Zawoi oferują olbrzymie możliwości świetnego i różnorodnego spędzania czasu.

Nazwa wsi tłumaczona jest na kilka sposobów, ale każdy z nich podkreśla góralskie tradycje pierwotnej osady. Słowo „Zawoja” pochodzi z języka wędrownych pasterzy zwanych Wołochami, którzy zasiedlili niemal całe Karpaty i oznacza „podmokły teren” (zavoiu). Podania ludowe kojarzą „zawój” z kobiecymi haftowanymi chustami, lub krętą drogą górską. Niektórzy badacze tematu zestawiają ze sobą wyrazy „zawój – zabój” i wskazują na zbójnickie korzenie pochodzenia nazwy wsi. Być może w każdej z tych teorii tkwi ziarenko prawdy, a godne podkreślenia jest to, że Zawoja to wieś, gdzie na każdym kroku zetkniemy się z przekazywanym z pokolenia na pokolenie, barwnym folklorem góralskim. Na górskich polanach otaczających dolinę Skawicy przez wieki wypasano owce, które były źródłem egzystencji miejscowej ludności. Od wiosny do jesieni trwał redyk, czyli gospodarzenie owieczkami w górach, które dostarczały pożywienia (mleko i sery) i ubioru (wełna). Grano na instrumentach, tańczono, śpiewano, broniono się przed zbójnikami, przeganiano dzikie zwierzęta i tak kształtowała się dzielna dusza górala. Życie podporządkowane wypasowi zwierząt pozostawiło trwały ślad w kulturze materialnej i duchowej beskidzkich wsi. Tradycje te przetrwały do naszych czasów i dlatego tutaj możemy posłuchać żywej muzyki, poznać barwne stroje ludowe i porozmawiać z bacą wyrabiającym pyszne, owcze sery. To ciekawa lekcja regionalizmu, a Zawoja to najlepsze miejsce, by ukazać młodym pokoleniom siłę płynącą z gór.

Dziś Zawoja to nie tylko najdłuższa wieś w Polsce, ale przede wszystkim miejscowość otwarta na turystów. Organizowane tutaj wycieczki szkolne i zielone szkoły to świetna forma aktywności dostosowanej do wieku dziecka, oraz możliwość ciekawej edukacji, podanej w żywej i atrakcyjnej formie. Na młodych turystów czekają profesjonalni opiekunowie, przewodnicy, artyści i pasjonaci regionu, dzięki czemu możemy spokojnie, a co najważniejsze bezpiecznie zaplanować najbardziej optymalny dla danej grupy i zainteresowań wypoczynek.

Najbardziej popularny cel turystyczny to wędrówka na najwyższej szczyt w polskich Beskidach, czyli Babią Górę (1.725 m.n.p.m.). Jest to całodzienna wycieczka w towarzystwie przewodnika górskiego, pozwalająca poznać bogaty świat przyrody, ludowych podań i legend dotyczących góry, a także możliwość odwiedzenia najstarszego domu turysty Beskidów Zachodnich, czyli Schroniska PTTK na Markowych Szczawinach. Panorama ze szczytu Królowej Beskidów uważana jest za jedną z najpiękniejszych w Karpatach, a szczególnie majestatycznie prezentują się strzeliste granie Tatr. Cały masyw z racji unikatowych walorów przyrodniczych i kulturowych objęty jest ścisłą ochroną w ramach powstałego w 1954 roku Babiogórskiego Parku Narodowego, którego symbolem jest roślina o nazwie okrzyn jeleni. W Zawoi Widły znajduje się pomnik dr Hugo Zapałowicza i dr Władysława Szafera, ludzi którzy najmocniej przyczynili się do ochrony babiogórskiej przyrody, oraz byli prekursorami zorganizowanej turystyki na tym terenie.

Turyści często wędrują do Schroniska PTTK na Hali Krupowej, a następnie przemierzają grzbiet masywu Policy. Prowadzą ich znaki, które wspominają ostatnią drogę beskidzką kardynała Karola Wojtyły w 1978 roku, przed wyborem na papieża. Natomiast, piechurzy którzy chcą podziwiać Babią Górę z najlepszej perspektywy, wybierają szlak na pobliski Jałowiec. Z centrum Zawoi prowadzi niezwykle widokowy szlak, który wyprowadzi nas na rozłożyste, szczytowe polany tego pasma. Dodatkowo wędrując przez Hale Barankową zetkniemy się z tradycyjnym wypasem owiec i posmakujemy przyrządzonego w bacówce pysznego owczego sera, czyli popularnego oscypka. Będąc w Zawoi koniecznie trzeba dotrzeć do jednego z najwspanialszych wodospadów w Beskidach, który znajduje się na Mosornym Groniu. Jego skaliste otoczenie i kaskady wody spadające z kilkunastometrowego progu, czynią to miejsce szczególnym dziełem natury.

Na terenie Zawoi wytyczone zostały szlaki turystyczne, które doprowadzając do ciekawych miejsc pozwalają młodszym grupom wiekowym poznać świat Babiej Góry. Do takich tras edukacyjnych należy wycieczka „Śladami Wawrzyńca Szkolnika”, która nazwana została na cześć pierwszego przewodnika górskiego z Zawoi. Na początku poznajemy drewniane budownictwo i zwyczaje górali babiogórskich zwiedzając Skansen na Markowych Rówienkach im. Józefa Żaka. Wejdziemy do wnętrza najcenniejszego budynku, czyli chaty kurnej, w której przechowuje się stare sprzęty i przedmioty codziennego użytku. Poznamy historię ludzi, którzy odważnie zdobywali szczyt Babiej Góry, a następnie rozwijali turystykę w tym rejonie. Na terenie skansenu znajduje się też kuźnia wyposażona w narzędzia pracy tak potrzebnego w życiu każdej wsi kowala. Następnie wygodną, leśna ścieżką spacerujemy w stronę osiedla Czatoża, gdzie zachowały się tradycyjne budowle pokazujące życie dawnej wsi. Najbardziej znanymi obiektami są kamienno – drewniane „Trzy Piwniczki”, czyli współczesne chłodnie służące do przechowywania zapasów żywności, oraz stojąca w pobliżu Dzwonnica Loterańska, która ostrzegała mieszkańców przed pożarem.

Najlepszym sposobem, by poznać bogaty świat zwierząt i roślin Babiej Góry jest wizyta w siedzibie Babiogórskiego Parku Narodowego. Zorganizowane są tam ekspozycje, które doskonale przybliżają życie mieszkańców lasów beskidzkich, a wśród nich największego drapieżnika Karpat, czyli niedźwiedzia brunatnego. Dzieci i młodzież zapoznają się z najlepiej w całych Beskidach wykształconymi piętrami roślinnymi, mogą rozpoznawać odgłosy wydawane przez różne zwierzęta, oraz, dzięki prezentacji multimedialnej, zobaczą wszystkie najciekawsze rzeczy związane z tą szczególną górą.

Świetnym uzupełnieniem wizyty w Muzeum Babiogórskim jest spacer na pobliskie wzgórze zwane Mokrym Kozubem, do jedynej w swoim rodzaju, ukrytej na jego szczycie Leśnej Szkoły. Po drodze odkrywać można babiogórskie skarby (minerały, rośliny, zwierzęta), które prezentowane są w formie tablic edukacyjnych. Istnieje także możliwość kontaktu z żywymi zwierzętami, bowiem w Zawoi Podpolicach znajduje się Park Czarnego Daniela, czyli gospodarstwo hodowlane, gdzie miłośnicy przyrody poznają życie jeleni i danieli.

W Zawoi znajdują się zabytki, które są unikatowe w skali całego regionu. Do takich należy znajdujący się w centrum wsi drewniany kościół pw. Św. Klemensa, którego styl różni się od typowych beskidzkich świątyń. Architekt kościoła, Karol Pietschka, projektując budowlę nawiązał do budownictwa znanego w Alpach austriackich i szwajcarskich. Fundatorem kościoła był arcyksiążę Albrecht Fryderyk Habsburg, który był właścicielem Zawoi w XIX wieku, a najbardziej zasłynął z budowy w 1856 roku Browaru w Żywcu. Wędrując ścieżkami, pośród szumiących potoków dostrzeżemy liczne kapliczki, które tworzą sielski klimat wsi.

Beskidy przed laty znane były z tego, że ukrywali się w nich grasujący w dolinach zbójnicy. Napadali na zajazdy, karczmy i dwory, a następnie w górach ukrywali skarby. Legendy i opowieści o ich wyczynach przetrwały do naszych czasów, a rejon Babiej Góry słynął z licznych kompani grasujących pod wodzą harnasia. Ciekawą pamiątkę po zawojskich zbójnikach jest Kapliczka pw. św. Jana Chrzciciela w Zawoi Policzne, którą ufundowali oni sami skruszeni swoim niecnym życiem. Wybudowana z kamienia łamanego, a następnie otynkowana, posiada bardzo charakterystyczny, cebulasty dach pokryty gontem. Stoi przy drodze na najwyżej w polskich Beskidach położoną Przełęcz Krowiarki i przypomina o ludziach, którzy nawrócili się ze złej drogi. Harnasie i ich kompanie zbójnickie to część dziejów Karpat. Wielu z nich siało postrach w beskidzkich wioskach, ale byli też tacy, którzy dzielili się swymi łupami z biednymi mieszkańcami, dlatego pamięć o nich przetrwała w górach i dolinach.

Bardzo interesującym miejscem w Zawoi jest osiedle zwane Przysłopem, słynące z pięknych widoków, oraz malowniczego położona na stokach Magurki i Kiczorki. Różnorodnych atrakcji i tematów jest tutaj mnóstwo. Wędrując przysiółkiem poznamy między innymi osoby, które przybliżą nam troskę o środowisko naturalne. Znajduje się tam Klasztor Karmelitów Bosych, który wykorzystując siłę wiatru (elektrownia powietrzna), słońca (kolektory) i ziemi (oczyszczalnia) pokazuje jak efektywnie należy korzystać z darów natury. W pobliskiej Szkole Edukacji Środowiskowej dowiemy się na czym polega życie w zgodne z zasadami ekologii i poszanowania natury, której jesteśmy częścią. Podczas dalszej części wycieczki wysłuchać można opowieści o znanej grze w szachy, ale przystosowanej dla trzech osób, bowiem właśnie tutaj mieszka osoba, która jako jedyna na świecie produkuje tego typu zestawy. Wśród tradycyjnych zabudowań trafimy do twórcy ludowego, który pokaże na w jaki sposób powstają współczesne, drewniane zabawki dla dzieci. Uzupełnieniem spaceru mogą być warsztaty twórcze, które nauczą nas między innymi malować na szkle, wykonywać zabawki z sianka lub kolorować farbami drewniane zabawki.

Gdy spadnie śnieg, Beskidy przyciągają swym białym pięknem i możliwością szusowania na nartach i deskach snowboardowych. W zimie Zawoja oferuje przede wszystkim możliwość nauki, oraz nabywania doświadczenia na stokach narciarskich dla wszystkich grup wiekowych. Działają tu szkoły, wypożyczalnie i serwisy sprzętu narciarskiego, dlatego organizacja w Zawoi wypoczynku zimowego to świetna propozycja dla uczniów szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum. Pod okiem instruktorów narciarskich poznamy pierwsze kroki na nartach, oraz będziemy przygotowywani do samodzielnej jazdy i czerpania jak największej satysfakcji z uroków „białego szaleństwa”. Największą stacją narciarską jest „Kolej Linowa Mosorny Groń” przygotowana na obsługę niemal 2,5 tysiąca osób na godzinę, co gwarantuje sprawną obsługę narciarzy. Dodatkowymi zimowymi atrakcjami są kuligi organizowane w zawojskich dolinach, lodowisko „Biały Orlik” w Zawoi Wilczne, oraz wieczorne ogniska, którym towarzyszyć mogą występy kapeli góralskich.

Zawoja to miejsce, które warto odwiedzić, by poznać jeden z najpiękniejszych zakątków w Polsce pod względem przyrodniczym, oraz zetknąć się z żywą tradycja górali beskidowych. Jest miejscowością, w której możemy aktywnie spędzić czas na górskich wędrówkach, spacerach krajoznawczych, oraz bezpiecznych zabawach. Tutaj łączy się tradycję dawnych czasów z nowoczesną formą przystępnej edukacji. Warto przyjechać do Zawoi, bowiem jest ona przygotowana na, by zaciekawić dorosłych, młodzież i dzieci beskidzkim światem. Kto raz tutaj zawita, na pewno będzie chciał do Zawoi wracać